ช่วงปลายฤดูหนาว ใน​ระหว่างปลายปีต่อช่วงต้นปี หรือ ใน​ระหว่างช่วงต่อฤดูหนาว​กับฤดูร้อนนั้น​ ​จะ​เป็นช่วง​ที่ต้นไม้ป่า​จะแตกยอดอ่อน​เพื่อออกดอก​และ​เพื่อออกผล ​เพื่อสืบทอดเผ่าพันธุ์ตระกูลต้นไม้ชนิดนั้น​ๆ​ต่อ​ไป

ฉันรู้จักผักหวานป่าตั้งแต่ตอน​เป็นเด็ก ​ที่บ้านมีป่ายาง​ซึ่ง​จะมีต้นผักหวานขึ้น​อยู่​มากมาย​ ​เพราะในสมัยก่อนชาวบ้านไม่​ได้ทำสวนยาง​ที่สวยงามเรียบร้อย​ ​เขาไม่​ได้ทำสวนเกษตรแบบอุตสาหกรรมเช่นในปัจจุบัน​ที่ไม่มีต้นไม้ต้นหญ้าขึ้น​รกเลย​​แม้​แต่สักต้น หากคนโบราณ​จะปลูก​เป็นป่ายาง หมายถึงปลูกยางแล้ว​ปล่อยให้มัน​เป็นป่ารก ​ซึ่ง​จะเต็ม​ไปด้วยพืชพันธุ์นานาชนิด​ที่​เป็นผัก​เป็นอาหารของชาวบ้านด้วย เช่น มีผักป่ามากมาย​ ​ทั้งยอดเต่าร้าง ยอดหวาย ใบเสม็ด ใบแต้ว ใบชะมวง ยอดผักหวานป่า ​และมีเห็ดชนิดต่างๆ​ ​ได้แก่ เห็ดตีนตุ๊กแก เห็ดขอน เห็ดหูหนู ​เป็นต้น



ฉันจำ​ได้ว่า แม่​และพ่อสอนให้ฉันรู้จักเก็บยอดผักหวาน ให้รู้จักจำแนกว่าใบอย่างไหนจึง​จะ​เป็นผักหวาน ​ถ้าไม่แน่ใจก็อย่าเก็บ​เพราะอาจ​จะ​ไปเก็บใบ​ที่มีพิษมากิน​ได้ ​แต่​ถ้า​จะให้แน่ใจ พ่อสอนให้ดู​ที่ลำต้นด่างๆ​ของมัน​ซึ่งมัก​จะมีช่อดอกเล็กๆ​​และลูกเล็กๆ​เขียวๆ​เหลืองๆ​ติดอยู่​ตามกิ่ง​และลำต้น ​ถ้าเห็นอย่างนี้ก็มั่นใจ​ได้ร้อยเปอร์เซ็นต์ว่า​เป็นต้นผักหวานแน่นอน

แม่​จะ​เอาผักหวานมาต้มน้ำปลาให้กิน ​เมื่อต้มแล้ว​น้ำ​จะออกสีเขียวๆ​เหลืองๆ​ ​แต่รสชาติหวานชื่นใจดีมาก สม​กับชื่อ ผักหวานจริงๆ​



วันนี้ฉัน​ไปเก็บผักหวานในป่าเสม็ด​และป่าเบญจพรรณท้ายสวน ทำให้รำลึกถึงคืนวันเก่าๆ​ในวัยเด็ก​ที่ฉันมัก​จะเดินเข้า​ไปในป่ายางคนเดียว ดูดอกไม้สวยๆ​ ดูนก​ที่บิน​ไปมา​และส่งเสียงร้องอย่างเบิกบาน วันนี้ป่าก็ยังสวยด้วยตัวของมันเอง มียอดอ่อนสีชมพูของต้นอบเชย มีดอกพวดสีชมพู ​และมีดอกส้านสีเหลืองบานอยู่​อย่างงดงาม


ฉันสอดสายตามองหายอดผักหวาน ​ซึ่ง​จะมีสีเขียวอ่อนมองเห็น​ได้ไม่ยาก ผักหวาน​จะต้นไม่ใหญ่ ลำต้นมักคดงอ ​และมีลายขาวด่างๆ​ตามต้น ​และในฤดูนี้มัก​จะมีช่อดอกเล็กๆ​ละเอียดๆ​อยู่​ตามต้นเสมอ การเก็บผักหวาน​จะ​ต้องผจญภัยหลายอย่าง เช่น มดแดงอาจอยู่​ตามต้นผักหวาน อาจมีหนอน หรืออาจอยู่​สูงเกินเอื้อม ​ต้อง​เอามีดพร้าเกี่ยวกิ่งก้านให้โน้มลงมาจึง​จะเด็ด​ได้ ​และอาจ​จะ​ต้องฝ่าดงหนาม​และหญ้าใบคมเฉียบเหมือนมีดโกน

ดังนั้น​การเข้าป่าเก็บผักหวานจึง​ต้องเตรียมตัวให้​พร้อม ใส่เสื้อแขนยาวกันหนามเกี่ยว ใส่หมวกกันอะไร​ๆ​หล่นใส่หัว ใส่รองเท้าบู๊ตหรือผ้าใบ​เพื่อกันงูหรือกันหนามเกี่ยว ขาหรือตอตำเท้า ​ต้องเตรียมถุงหรือห่อผ้า​ไปใส่ผัก ​และ​เอาพร้า​ไปด้วยเผื่อ​ใช้ในยามจำ​เป็น เช่น ​เอาเกี่ยวกิ่งผักหวานลงมา​เป็นต้น



​เมื่อเก็บผักหวาน​ได้แล้ว​​ต้องห่อให้ดีอย่าให้โดนแดด​เพราะ​จะเหี่ยวเฉา​ได้ง่าย ​ถ้ามีน้ำให้​เอาชุบน้ำก่อน​จะช่วยให้ผักหวานสดตลอด ​และไม่ควร​จะทิ้งไว้ค้างคืน ควร​จะปรุง​เป็นอาหารเลย​ ​จะ​ได้รสชาติ​ที่สดชื่น

ผักหวาน​จะปรุงอาหาร​ได้หลายชนิด ต้มน้าปลา ต้มน้ำปลาใส่ไข่ แกงเลียง แกงเลียงใส่ไข่มดแดง ผัดใส่ไข่ ลวกจิ้มน้ำพริกกะปิ ฯลฯ

ลูกของผักหวานก็​เอาเก็บ​เอามากิน​ได้ ​ทั้งลูก​ที่เขียวๆ​ยังไม่สุก​และลุก​ที่สุกเหลืองจนแดงก็กิน​ได้ ​เอามาหมกไฟแล้ว​​ไปจิ้มน้ำพริก​จะมันๆ​กรุบๆ​



​เมื่อ​ได้​ไปเก็บผักหวานป่า ​ทั้งมุด ​ทั้งชะเง้อ เขย่งเก็บมาทีละใบทีละยอด ​แม้​จะดูเหมือนว่าเสียเวลา ​แต่การ​ได้​ไปใกล้ชิดธรรมชาติ ​ได้ทำสิ่ง​ที่​เป็นพื้นฐาน​ที่สุดของมนุษย์ ​คือ หาการอยู่​หากิน ทำให้​ได้ตระหนักถึงคุณค่าของ​ความ​เป็นคน ทำให้ภาคภูมิใจ เพลิดเพลิน มี​ความสุข​ที่สุด ​และทำให้คิด​ได้ว่า

ชีวิตคนเราก็เท่านี้ มาทำสิ่ง​ที่มี​ความสุข​ที่หา​ได้ง่ายๆ​กันเถอะ

​กับข้าวมื้อนี้อร่อย​ที่สุดในโลก ผักหวานต้มน้ำปลาใส่ไข่ ​ที่เติมเต็มด้วยรสชาติแห่ง​ความสุข



ผักหวานป่า

ชื่อวิทยาศาสตร์ Melientha suavis Pierre

วงศ์ Opliaceae
ประเภท ไม้ยืนต้น

ผักหวานป่า​เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง มี​ความสูงประมาณ 6-10 เมตร ใบเดี่ยวรูปไข่ ปลายแหลม คล้ายใบมะนาว ยาวประมาณ 6-9 ซม. เรียงสลับแบบตรงข้ามมีลักษระคล้าย ใบประกอบ ยอดอ่อนใบเล็กเรียบ สีเขียวอมเหลือง ผลขนาดกลางออก​เป็นพวง ​เมื่อสุกสีเหลืองถึงแดง รสหวาน รับประทาน​ได้ ขึ้น​ตามป่าเต็งรัง ป่าสนผลัดใบ ​และป่าดิบชื้นทั่ว​ไป

ราก ระงับพิษ แก้พิษร้อนกระสับกระส่าย แก้น้ำดีพิการ แก้ตาเสื่อมมัว

ช่วยเผาผลาญกรดอมิโนจากโปรตีน คาร์โบไฮเดรต​และไขมัน จึงช่วยลด​ความอ้วน​ได้ทางหนึ่ง​ ช่วยถอนพิษไข้ แกไขผมแห้ง ​และแก้โรคเบาหวาน

http://web.ku.ac.th/agri/melientha/p17_1.htm